Tăng cường giám sát thực hiện chính sách về đất đai

Chính sách đất đai đối với đầu tư nước ngoài ở Việt Nam (*)

I. Thiết lập bình đẳng trong tiếp cận đất đai

Luật Đất đai 2003 áp dụng cơ chế thu hồi đất bằng những quyết định của cơ quan Nhà nước. Gần đây, “nhóm lợi ích” trong lĩnh vực đất đai đã được nhắc đến trong các văn bản chính thức. Để có một thành phố đẹp, tiện ích với người dân, đòi hỏi có sự kết hợp giữa kết quả lao động, tài năng của những nhà quy hoạch và chính quyền trong việc quản lý, thực hiện đúng quy hoạch, kéo dài trong vài chục năm và đến cả trăm năm. Theo tôi, đây chính là nguyên nhân của tham nhũng, nguyên nhân của khiếu kiện về đất đai đã không ngừng gia tăng trong thời gian vừa qua”.

Cần bắt buộc các cơ quan nhà nước (trừ bệnh viện) phải thuê đất, thậm chí giá cao đối với đất thuê ở trung tâm đô thị. Tuy nhiên, trong những năm qua, những quyết định liên quan đến đất đai của các cơ quan có thẩm quyền lại bộc lộ quá nhiều bất cập. Có đến 75 - 85% đơn thư khiếu nại tố cáo liên quan đến vấn đề đất đai. Xây dựng và thực hiện kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm: a) Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền thu hồi đất ban hành Quyết định về kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm để lập dự án đầu tư, lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; Quyết định về kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm được gửi đến từng người có đất bị thu hồi, họp phổ biến đến người dân trong khu vực có đất bị thu hồi và thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất bị thu hồi. Luật lần này làm rõ hơn bản chất đất đai và cơ chế thu hồi, nhất là làm rõ hơn việc đền bù, bồi hoàn, quyền sử đụng đất, thu hồi, trưng dụng… Đây là vấn đề người sử dụng, nhất là nhà đầu tư rất quan tâm. Về vấn đề giao đất, cho thuê đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, báo cáo khuyến nghị đất của các nông, lâm trường quốc doanh đang giao khoán cho các hộ gia đình, cá nhân ở địa phương các ý kiến cho rằng cần chuyển về Nhà nước quản lí để Nhà nước giao đất trực tiếp cho các hộ gia đình và cá nhân.

II. Không trình dự án sửa đổi Luật Đất đai trong năm nay

Nhìn lại quãng đường 10 năm thực hiện, có thể đánh giá những điểm được và chưa được của chủ trương cũng như việc thực thi các điều khoản cụ thể của pháp luật đất đai. Theo kết luận thanh tra của Sở TN&MT Hà Nội, từ tháng 7-2008, Công ty CP Tập đoàn Nam Cường Hà Nội được UBND tỉnh Hà Tây (cũ) giao 8,03ha đất trên địa bàn 7 xã và 1 thị trấn của huyện Thạch Thất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu đô thị Thạch Thất (đợt 1). Nếu mục tiêu của chính sách đất đai nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, thì các văn bản và cách vận dụng của nó cần phải định hướng lại để phân chia lại gánh nặng của quốc gia. Hà Nội cũng không đầu tư xây dựng trụ sở cơ quan, mua sắm trang thiết bị của các cơ quan, không chia tách, sáp nhập hoặc giải thể các đơn vị trực thuộc, không tiếp nhận, bổ nhiệm cán bộ. Song, dù sao sự long đong của dự án luật được xem là rất cần thiết cho sự ổn định hơn của xã hội này dường như bắt đầu đã có điểm dừng, sau gần nửa thập kỳ liên tục được đưa ra rồi lại rút vào. Thật khó có thê nói đầy đủ hơn về “công” và “tội’ của Luật Đất đai hiện hành được thể hiện qua 56 trang báo cáo tổng kết, song có lẽ chỉ với những vấn đề nêu trên cũng đã đủ lý giải vì sao Quốc hội đã không thể tiếp tục cho Chính phủ lùi thời hạn sửa luật đất đai thêm nữa.

Điều 23 Hiến pháp 1992 quy định "trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng an ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trường”, trong khi Điều 38 Luật Đất đai ngoài quy định đó còn bổ sung thêm "lợi ích công cộng, phát triển kinh tế”! "Tôi chưa thấy một quốc gia nào đưa phát triển kinh tế vào mục đích thu hồi đất. Quy hoạch sử dụng đất manh mún, không tập trung Tại hội thảo “Chia sẻ kết quả tham vấn cộng đồng và thăm dò ý kiến người dân để góp ý cho Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi” ngày 17. Trong phạm vi chức trách được giao, cần tổng hợp đầy đủ, chính xác ý kiến đóng góp của các tầng lớp nhân dân để đảm bảo mọi ý kiến của nhân dân được trân trọng và được nghiên cứu tiếp thu, giải trình nghiêm túc để hoàn thiện dự thảo Luật đất đai (sửa đổi). Thực tế hàng vạn tổ chức và cá nhân nhiều năm qua được hưởng những khoản lợi rất lớn từ đầu tư mà không phải do cá nhân mình tạo ra.Vậy, giả sử trong trường hợp hết hạn giao đất thì ông Đoàn Văn Vươn vẫn sẽ được ưu tiên sử dụng tiếp? GS. Vụ việc khiếu kiện được dưa ra Tòa xử từ mãi năm 1999.

III. Tích tụ đất đai - không còn là lúc để lo ngại

Nếu cứ vài ba năm hay thậm chí vài chục năm lại thu hồi và chia lại ruộng đất - tức là tiến hành lại một cuộc cải cách ruộng đất - thì làm sao dân có thể yên tâm mà sống, chứ chưa nói làm giàu thêm đất đai? Người dân không thể chấp nhận việc lấy ruộng đất mà cả gia đình họ dựa vào đó mà sinh sống, hay mảnh đất mà họ đổ mồ hôi, sôi nước mắt tạo lập ra, để đem cho người khác sử dụng. Ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm UB Pháp luật QH: Sự minh bạch của luật Đất đai lần này phải góp phần phòng chống tham nhũng hiệu quả. Quy định thu hồi đất thế nào để người dân có đất không bị thiệt thòi cũng là băn khoăn của nhiều ý kiến khác. Người nông dân đã gắn mồ hôi, nước mắt, thậm chí cả máu của mình trên mảnh đất được giao. Thay đổi cách xây dựng giá đất Thạc sĩ Phượng đề xuất phải chia ra, phần nào Nhà nước làm để bảo đảm cơ chế sở hữu toàn dân về đất đai, phần nào thị trường làm, Nhà nước đừng ôm nặng việc, bị khiếu nại hoài mà làm không xong; không chỉ định giá đánh đồng trên một đoạn đường để thu thuế (vì giá thuế thu đất cần thấp. Trong tờ trình gửi các đại biểu chiều nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết đa số đại biểu đồng ý lùi thời gian thông qua các dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 và Luật đất đai (sửa đổi) vào kỳ họp cuối năm.

Hầu hết các ý kiến phát biểu của các đại biểu Quốc hội đều thống nhất quan điểm cần sớm tiến hành việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai 2003 vì cho rằng, đất đai đang là vấn đề gây nhiều bức xúc trong nhân dân. Luật đất đai 2013 được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những nút thắt của lĩnh vực này, trong đó quan trọng nhất là mục tiêu đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân bị thu hồi đất. Ngày 19-11, Quốc hội (QH) tiếp tục thảo luận tại hội trường về dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Điêù này được quy định rõ tại Điêù 10 Luật Đất Đai 2003. Còn trên thực tế người quản lý đất đai lại là chính quyền từ tỉnh, huyện trở xuống và những người này có quyền rất lớn là quyền thu hồi. Khi chuyển đổi đất nông nghiệp sang mục đích phi nông nghiệp người nông dân chỉ được nhận đền bù tính theo giá đất nông nghiệp.