Nhìn thẳng vào vấn đề đất đai

Tổng kết thi hành Luật Đất đai năm 2003 - Nhiều phát sinh cần giải quyết

I. Sửa đổi Luật Đất đai: 3 vấn đề lớn cần làm ngay

Theo đó, các vấn đề trong nội dung Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và Kế hoạch sử dụng đất 2011-2015 của Chính phủ nhằm tăng cường hiệu lực hiệu quả quản lý của nhà nước về đất đai, góp phần vào việc phát huy tiềm năng đất đai phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Các Bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp trong chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện thủ tục hành chính về đất đai, đảm bảo thống nhất giữa thủ tục hành chính về đất đai với các thủ tục hành chính khác có liên quan. Cùng với đó là hàng loạt văn bản đề xuất, hướng dẫn do Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng Hà Nội năm 2012 để hướng dẫn các quận, huyện thực hiện đối với từng dự án cụ thể, khiến cán bộ các ngành, các cấp và người dân Thủ đô Hà Nội như “lạc” vào “rừng” văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực đất đai. Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ ngành liên quan hướng dẫn cụ thể để người dân yên tâm tiếp tục sử dụng đất đã được giao.

Sau cuộc gặp này, công dân Nguyễn Tấn Lực đã phát biểu rằng, chỉ mất 20 phút cho gần 20 năm khiếu kiện và ông hứa sẽ rút lại khiếu kiện đã gửi tòa án. Thưa ông, hiện nay các nhà làm chính sách và giới nghiên cứu tiếp cận vấn đề sở hữu đất đai như thế nào?Thật ra trong lịch sử chúng ta từng có chế độ đa sở hữu về đất đai. Bên cạnh đó, theo quy định về trách nhiệm của cơ quan cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cơ quan cấp giấy phép xây dựng thì các cơ quan nhà nước có trách nhiệm thanh tra phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm về đất đai, xây dựng. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tranh chấp về đất đai còn chưa đáp ứng được yêu cầu. III- ĐỊNH HƯỚNG TIẾP TỤC ĐỔI MỚI VÀ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT VỀ ĐẤT ĐAI Trong thời gian tới, để đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới đất nước, trên cơ sở kế thừa những định hướng về chính sách, pháp luật đất đai đã nêu trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX, cần tiếp tục đổi mới và hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai. Theo đó, Dự thảo Luật quy định ghi cả họ, tên vợ và chồng vào giấy chứng nhận; có chính sách đối với đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số, các đối tượng chính sách xã hội.

II. Quảng Nam rút ngắn thủ tục hành chính đất đai

Trong nhiều trường hợp, các giao dịch đất đã đẩy họ ra khỏi mảnh đất của mình, buộc họ phải xa rời hoạt động sản xuất lương thực vốn là sinh kế lâu đời. Trên cơ sở nào mà họ tự đặt ra những quy định trái luật như: "Thời hạn giao đất là 14 năm, khi hết hạn sử dụng, chủ sử dụng đất phải giao lại đất và toàn bộ các công trình phục vụ sản xuất có trên đất để Nhà nước (?) quản lý sử dụng. Trong số các nghiên cứu này, có thể kể tới các nghiên cứu của các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển chấu Á (ADB), Chương trình phát triển của Liên Hiệp Quốc (UNDP), Tổ chức phi chính phủ Oxfam, v. Theo quan điểm của tôi, luật đất đai hiện hành đang tồn tại những nút thắt rất quan trọng và khi sửa đổi Luật Đất đai thì phải tháo gỡ được những nút thắt đó. Ông phân tích: “Hiện nay đúng là có chuyện một số nơi đang lạm dụng trong thu hồi đất nhưng tôi khẳng định việc này không liên quan đến câu chuyện sở hữu. Việc tách thẩm quyền quyết định về giá đất nói ở trên là một giải pháp về thay đổi thể chế nhằm giảm nguy cơ tham nhũng.

Một nguyên nhân khác là chính sách pháp luật về đất đai thay đổi thường xuyên, thiếu đồng bộ, chồng chéo, mâu thuẫn với pháp luật về dân sự, pháp luật về khiếu nại, tố cáo dẫn đến tình trạng khó phân định thẩm quyền giải quyết, chất lượng giải quyết chưa cao đối với một số trường hợp của công dân dẫn đến tình trạng khiếu nại không có điểm dừng, không rõ trách nhiệm thuộc về cơ quan nào. Thưa ông, nếu quy định quyền sở hữu cá nhân đối với đất đai, ít nhất là đối với đất ở như ông nói, Nhà nước có gặp khó trong việc thực hiện vai trò quản lý đối với loại tài nguyên này, hay chỉ một bộ phận cán bộ, công chức bị mất đi cơ hội nhũng nhiễu bởi những quy định bất cập hiện hành của luật Đất đai? Nhà nước chỉ có lợi, vì khi giải quyết được điểm nghẽn lớn nhất của pháp luật hiện hành, Nhà nước sẽ giải quyết được bao nhiêu rắc rối nảy sinh từ khiếu kiện đất đai hiện nay. Dưới góc độ cơ quan quản lý, Thứ trưởng Bộ TN-MT Nguyễn Mạnh Hiển cho biết, dự thảo đi theo hướng hạn chế thu hồi đất, khuyến khích chuyển nhượng đất, khuyến khích người dân cho thuê đất và họ góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Trường hợp đất thực tế có một phần ngoài mốc và chỉ giới giao đất thì tòa chỉ giải quyết phần đất thực tế trong mốc và chỉ giới.Chính vì vậy, bắt đầu từ bây giờ, Chính phủ đang chỉ đạo các bộ, ngành liên quan cùng 63 địa phương tổng kết, đánh giá luật việc thi hành Luật đất đai năm 2003 với mục đích phân tích những mặt được, chưa được, những điều khoản hợp lý và chưa hợp lý để có thể điều chỉnh khi tiến hành sửa luật. Song xét về mặt kinh tế nếu thực hiện tốt việc khai thác quỹ đất hai bên đường sẽ mang lại hiệu quả lớn, điều tiết được địa tô chênh lệch từ đất đai thông qua việc nhà nước đầu tư chi phí làm đường mang lại; đồng thời đảm bảo không để tình trạnh người bị thu hồi đất thì thiệt, còn người đang có đất ở trong ngõ ngách thì được ra mặt đường như hiện nay.

III. Điều chỉnh cơ chế chuyển đổi đất đai

Dự kiến, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) sẽ được tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện và trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ năm (2013) Quốc hội khóa XIII. Điều 136 Luật Đất đai quy định, khi một bên hoặc các đương sự không nhất trí với kết quả hòa giải tại UBND cấp xã thì có quyền khởi kiện đến Tòa án để giải quyết. Quốc hội đã nhìn thấy có nhiều vấn đề, có nhiều điểm trong dự thảo chưa trúng so với thực tế, những vấn đề logic pháp lý trong trường hợp thông qua luật mà chưa thông qua Hiến pháp sửa đổi. Trong bài phát biểu xem Trung Quốc như là một “quốc gia của nhân dân”, ông Ôn nói rằng, Trung Quốc đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 7,5% trong năm nay. Ở đó sự phát triển này đã khiến nhiều nông dân quy mô nhỏ và cộng đồng giảm đáng kể chất lượng cuộc sống vì mất kế sinh nhai, thiếu cơ hội việc làm thay thế, môi trường bị ảnh hưởng, tiêu cực, đền bù không thỏa đáng, thiếu hoặc chậm trễ trong công tác tổ chức tái định cư và thiếu các chính sách giảm nhẹ thiệt hại khác. Ảnh minh họa Các chủ sở hữu đất đai từ các chế độ cũ chuyển sang chế độ ta có 3 loại chính là Chủ sở hữu thuộc diện bóc lột (loại 1); Chủ sở hữu thuộc diện có tội ác với nhân dân (loại 2) và Chủ sở hữu là công dân lương thiện (loại 3).

Xuất phát từ đó, quyền sở hữu (bao gồm cả đất đai), được nhà nước họ mặc nhiên thừa nhận, như bất kỳ quyền cơ bản nào, vốn được họ coi là giá trị phổ quát của nhân loại, không thay đổi bởi đảng cầm quyền, nói cách khác không mang tính chính trị; Hiến pháp, vì vậy, không nhất thiết phải quy định chi tiết, có thể chỉ ở 1 câu, như Đức quy định tại Chương I Quyền cơ bản, Điều 14, khoản 1, câu 1: “Sở hữu và quyền thừa kế được bảo đảm“. Việc đơn giản TTHC sẽ góp phần hạn chế tình trạng tham nhũng trong lĩnh vực này. Theo các đại biểu, những sự đổi mới này đã đáp ứng được quyền lợi chính đáng của người sử dụng đất, đồng thời sẽ hạn chế bớt khiếu kiện về đất đai. Thứ trưởng Bộ TNMT Chu Phạm Ngọc Hiển cho biết, số vụ tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai thường chiếm trên 98% tổng số đơn thư bộ nhận được hằng năm. Nhiều dân mất đất do bị thu hồi từ đó mất đi công ăn việc làm và ngày càng trở nên nghèo đói. Theo ông Lê Thanh Khuyến, chế độ sở hữu toàn dân về đất đai, Nhà nước là đại diện chủ sở hữu ở nước ta có những đặc điểm như sau: Về quyền chiếm hữu đất đai: Nhà nước các cấp tự nắm giữ tổng hợp tài sản/tài nguyên đất đai.